Urkunde Nr. 1547 aus Band III

Seite im UB:

371-382 ^a)

Heute in:

Klausenburg, Staatsarchiv [Direcţia Judeţeană Cluj a Arhivele Naţionale ale Romȃniei]

Druckvorlage:

nach Original

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

1547

1405 November 23 König Sigmund setzt zu Gunsten der zur königlichen Jurisdiktion gehörigen Städte, Märkte und freien Dörfer, unter dem Beirate der Praelaten, Barone und Genossen sowie der Abgesandten der genannten Städte, Märkte und Dörfer, mehrere für diese Städte, Märkte und Dörfer beziehungsweise für das Reich geltende Bestimmungen fest.

[S]igismundus³⁾ dei gratia Hungariae, Dalmaciae, Crouaciae, Ramae, Seruiae, Galliciae, Lodomeriae, Comaniae Bulgariaeque rex, marchio Brandemburgensis ac sacri Romani imperii archicamararius necnon Bohemiae et Lucemburgensis heres universis Christi fidelibus tam praesentibus quam [S. 372] futuris praesentium notitiam habituris salutem in omnium salvatore. Sceptrigera regalis dignitatis altitudo eo vigilantiori cura subditorum suorum conservationem ac tranquillitatem exquirit, quo felicitatem publicam in sui augmentum et gloriam, calamitatem vero in sui cernit detrimentum et ignominiam¹⁾ redundare, neque enim princeps esse potest inglorius, qui de subditorum pace et securitate semper cogitat, neque non ignarus, qui futuris malis et periculis non praevidet quando potest. Hinc est quod convocatis ex omnibus regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae iurisdictioni pertinentium nunciis et legatis, auditis et diligenter intellectis eorum et cuiuslibet ipsorum petitionibus, requisitionibus, informationibus, opinionibus et querelis de praelatorum et baronum potiorumque regni nostri procerum ipsorum etiam legatorum consilio matura quoque superinde deliberatione praehabita pro bono et pacifico statu evidentique utilitate totius regni nostri quasdam civitates murorum ambitu cingendas, quasdam liberas villas seu oppida civitatis honore sublimandas, quasdam consuetudines, quae potius abusiones videbantur, abolendas, quasdam moderandas, quasdam in melius reformandas, quaedam etiam de novo statuenda decrevimus, sanximus et ordinavimus prout infra. Ad quam rem una potissimum consideratio mentem nostram induxit, quod retroactis temporibus, prout in chronicis legitur Hungarorum, hoc regnum nostrum variis saepe afflictionibus interdum per Bissenos aliquando per Tartaros nonnumquam per alios paganos novissime vero per Turcos irrogatis solummodo ob muratarum civitatum seu aliarum munitionum²⁾ carentiam et defectum, cum³⁾ homines ubi se et bona sua recludere seu reducere possent loca fortia non haberent, quin immo cuncta exposita praedis hostium in propatulo subiacerent, miserabiles desolationes, tristissimas⁴⁾ populorum abductiones et generaliter innumerabilia quae horror est referre et inaestimabilia pertulit detrimenta. Primo namque quorundam subditorum nostrorum precibus inclinati libertates infra declarandas statuimus, quod in omnibus civitatibus, oppidis, castris et villis et generaliter ubicumque intra regni nostri ambitum tam in nostris quam aliorum, quorumcumque sint, libra, statera, ulna, mensura vini, frugum et generaliter omnes res mensurabiles et ponderabiles ponderantur et mensurentur secundum mensuram civitatis nostrae Budensis demptis tantummodo mensuris⁵⁾ decimarum et montium tributis vulgo hegvam et in Tewtonico perkreth⁶⁾ vocatis ac lucris, censibus, feudis et redditibus presbyterorum et virorum ecclesiasticorum, quos in suis statu et iustitia, quantitate et valore volumus permanere. Si quis autem contrarium facere praesumpserit, incidet in poenam amissionis rei ponderatae vel mensuratae perdendo pro parte ponderata vel mensurata totam rem ponderatam vel mensuratam. Sanximus praeterea mercatoribus forensibus in civitatibus [S. 373] quibuslibet pannos incidere et ad ulnam vendere immo nec pauciores sex staminibus simul vendere ullo tempore etiam diebus nundinarum non licere, dummodo iidem mercatores sex pannos vel plures habere dignoscantur, si vero pauciores sex haberent eosdem integros vendere vel commutare valeant atque possint. Quod si secus attentatum fuerit, perdantur quaelibet stamina contra huiusmodi ordinationem nostram vendita, alienata vel commutata necnon pecunia, si qua forte soluta fuisset pro eisdem. Decrevimus insuper quod nullus publicus notarius in causis, quae inter duos laicos vertentur, sive coram iudice ecclesiastico sive saeculari procurare andeat vel ullatenus advocare, sed nec extraneum testimonium inter cives locum habeat, nec nobiles seu viri ecclesiastici inquisitiones possint facere contra eos. Porro omnibus et singulis civibus hospilibus et populis quarumcumque civitatum nostrarum et liberarum villarum alicui ex principalioribus civitatibus annexarum a quacumque sententia per eorum iudices et cives lata ad magistrum tavarnicorum nostrorum vel ad iudicium illius civitatis, cuius libertate talis civitas vel villa libera fungitur,¹⁾ liceat appellare, nec ab eorum ad quos appellatum fuerit iudicatu vel sententia sit ulterius in aliorum iudicum praesentiam procedendum, sed ipsa causa debeat coram eisdem finaliter terminari. Ad haec quemadmodum ex antiqua regni nostri consuetudine per divos reges praedecessores nostros et nos hactenus observata palatinus, comites parochiales aliique honorem seu dignitatem baronatus tenentes in congregationibus ac generalibus iudiciis quoslibet fures, latrones et alios malefactores inibi proscriptos et extradatos iudicare, condemnare, punire seu proscribere consueverunt, veluti¹⁾ nobiles ex speciali gratia regia ipsis concedi consueta in eorum possessionibus etiam malefactores, quos in maleficiis et culpis deprehendunt, condemnare poenaliter ac punire facultatem liberam habuerunt, ita et nos in praesenti sanctione duximus statuendum, quod de cetero pro conservanda pace proque civitatum et villarum uberiori tranquillitate, pro viarum securitate, pro itinerantium commodo et ut malefactoribus delinquendi materia subtrahatur, omnes et singulae civitates ac liberae villae seu iudices et iurati eorundem huiusmodi malefactores, qui in eorum tenutis maleficia perpetrassent, quemadmodum et nobiles ex gratia et donatione regia facere possent, condemnandi et debitis puniendi suppliciis plenam et liberam habeant facultatem salvo, si ipsi rei et suppliciis digni a regia maiestate obtinuissent gratiam superinde. Si autem palatinus, comites et aliqui honorem baronatus habentes necnon civitatum rectores huiusmodi malefactores extradatos comprehendere et punire non possent sed nihilominus eos culpabiles iudicando proscriberent, eo casu teneantur illi, qui proscriptionem fecerint, tales malefactores proscriptos cunctis iudicibus et iustitiariis regni nostri et etiam omnibus civitatibus denunciare et per eorum literas maleficii eorundem seriem continentes manifestare. Qui iudices et iustitiarii ac etiam civitatum rectores, postquam huiusmodi literae ad manus eorum pervenerint, ipsos malefactores, si in eorum tenutis et districtibus invenerint, possint et valeant immo debeant et teneantur arestare, captivare, [S. 374] punire et iuxta eorum demerita dignis affligere suppliciis et tormentis salvo semper, si a regia maiestate veniae gratiam impetrassent. Quod si quis iudicum, iustitiariorum vel rectorum praedictorum ipsos malefactores, cum in manus ipsorum inciderint, punire contempserit, sciat se procul dubio indignationem maiestatis nostrae gravissimam incursurum¹⁾ et a nostra serenitate iuxta qualitatem excessus exinde dependentis irremissibiliter puniendum,²⁾ nobiles etiam omnino non³⁾ praesumant eosdem malefactores fovere, protegere vel aliqualiter defensare sub poena superius annotata. Sanximus praeterea, ut a modo in antea cives hospites seu iobagiones nostri regales de nostris civitatibus, possessionibus, oppidis et liberis villis castrorumque nostrorum tenutis in ecclesiarum, nobilium et alterius praeeminentiae hominum possessiones et e converso earundem ecclesiarum necnon nobilium et alterius praeeminentiae hominum iobagiones in praefatas nostras possessiones castrorumque nostrorum tenutas et generaliter quilibet liberae conditionis homines de possessionibus nobilium in⁴⁾ ecclesiarum possessiones et de ecclesiarum possessionibus in nobilium possessiones temporibus semper successivis universis et perpetuis liberam, tutam et omnimodam manendi causa se transferendi habeant facultatem harum nostrarum literarum per vigorem, his moderaminum limitationibus clare praesentibus expressatis, ut quicumque et quorumcumque iobagionum dominus aliqua birsagia sua, quibus iobagio suus aliquo tempore fuisset convictus, infra unius mensis spatium non exegisset super eundem, ex tunc birsagia super eundem iobagionem suum dicto mense elapso recipere et eundem iobagionem retinere non valeat, sed⁵⁾ idem iobagio quo maluerit modo praehabito indemnis moraturus accedat. Iobagiones autem ultra Drauae fluvium residentes huius libertatis privilegio gaudere nolumus, sed potius in suis antiquis consuetudinibus decernimus permanere. Decernimus insuper et ordinamus, quod nullus ex praelatis, baronibus, proceribus, nobilibus aut alterius cuiuscumque dignitatis, ordinis, status et conditionis hominibus, regnicolis et subditis nostris occasione debiti, delicti, culpae aut maleficii unius personae seu hominis, cuiuscumque status et conditionis existat, audeat vel praesumat civitatem, oppidum vel villam, ubi talis habitator delinquens culpabilis aut maleficus residere consuevit, seu cives, oppidanos vel villanos arestare, detinere vel modo aliquo impedire, sed si quis contra talem quidquam actionis habet vel habuerit id in praesentia iudicis sui ordinarii exequatur, prout retroactis temporibus fieri in talibus secundum regni nostri iustitiam consuevit, itaque innoxii pro nocentibus nullo modo aggraventur. Statuimus etiam et ordinavimus, quod quemadmodum antiqua regni nostri haec²⁾ consuetudo,²⁾ ut si cuiquam in villa seu possessione alicuius domini terrestris cuiuscumque status et conditionis tam ecclesiasticus quam saecularis existat aliqualis inferatur iniuria, damnum vel offensa, talis laesus seu damnum passus primo ad do- [S. 375] minum seu iudicem illius possessionis accedendo iustitiam postulare teneatur¹⁾ ab eodem, et si talis dominus vel iudex sibi iustitiam facere contempserit, ad comitem provincialem valeat appellare, et si comes etiam in reddenda iustitia tepidus fuerit vel remissus, ad nostram regiam maiestatem possit etiam appellare, ita nunc quoque volumus, ut si alicui personae regnicolae²⁾ vel extraneae in aliqua civitatum, oppidorum et villarum liberarum nostrarum per aliquem cuiusvis status existat et conditionis aliqualis iniuria, offensa vel damnum fuerint³⁾ irrogatae vel illata, tunc talis laesus vel damnum passus primo coram iudice illius civitatis suam debeat prosequi iustitiam, et si iudex et iurati ipsius civitatis iustitiam sibi debitam facere recusaverint vel exhibere distulerint, tunc ipse laesus vel damnum passus ad magistrum tavarnicorum nostrorum suam causam attrahere valeat atque possit, deinde si etiam ipse magister tavarnicorum nostrorum super huiusmodi querela iustitiam ministrare contempserit, tunc liceat annotato laeso vel damnum passo ipsius magistri tavarnicorum iudicio dimisso suam causam in nostrae maiestatis praesentiam attrahere, nosque uti ex regiminis nostri regalis officio tenemur unicuique ministrabimus iustitiae complementum. Quod si quispiam laesus vel damnum passus hoc ordine non servato auctoritate propria se praesumpserit vindicare et sibi satisfactionem recipere, talis transgressor huius nostri decreti in facto potentiae convincatur, cum neminem liceat nulla postulata iustitia propria se auctoritate vindicare. Decrevimus etiam quod in quibuscumque causis et processibus, de quibus iudices causarum quarumcumque nonam et decimam ab illa parte quae causam obtinet recipere consueverunt, de cetero non ab ipsa parte quae causam obtinet sed ab illa quae in ipsa causa convincetur recipere debeant iudices illius causae et extorquere, cum non sit aequum, ut quilibet iustus pro iniustis puniatur et in rebus damnificetur. Statuimus etiam quod quilibet civis et inhabitator nostrarum⁴⁾ quarumlibet civitatum earum a modo in antea ad collectas nostras regales et contributiones pro rata, non obstantibus quibuscumque libertatibus ipsis hactenus datis et in posterum per nos et nostros successores concedendis, quas quoad praemissa ipsis non volumus ullatenus suffragari, solvere et cum aliis nostris civibus contribuere teneantur. Si vero per nos vel nostros successores aliquos cives nostros libertare et exemptos facere contigerit, tunc et eo casu nos et nostri successores praedicti quidquid ipsi cives libertati ad collectas solvere deberent, id de communitatis computo defalcando ad nostram teneantur et debebunt recipere rationem. Item licet cives nostri Budenses inter ceteras eorum libertates tali libertate per nostros praedecessores ipsis largita et concessa ac per nos confirmata freti et usi hucusque dignoscuntur, ut puta quod omnes et singuli tam regnicolae²⁾ quam extranei mercatores universas et quaslibet res mercimoniales ac bona venalia et commutabilia tam ascendendo quam descendendo in ipsorum civium [S. 376] Budensium medio deponere ac depositas inibi vendere et commutare abindeque nullatenus alias abducere neque deportari facere debuissent et fuissent assueti, tamen quia nunc facta generali congregatione quarumlibet civitatum, oppidorum et liberarum villarum nostrarum regalium habito superinde consilio visum ac consultum exstitit, ut pro ampliori fructuositate et uberiori statu, commodo et communi bono regni et regnicolarum ac praecipue civium et mercatorum nostrorum, ne propter utilitatem et augmentum unius civitatis tota regni nostri communitas damnum et incommodum suscipiat et nocivum percipiat detrimentum, omnes et singuli mercatores nostri videlicet regnicolae¹⁾ de regno nostro exeuntes et in regno nostro commorantes universas et quaslibet ipsorum res mercimoniales et bona venalia seu commutabilia per totum nostrum regnum et extra ipsum regnum quocumque quotiescumque et quandocumque voluerint liberam, meram, plenam et securam deducendi, deferendi, pellendi, reducendi, deponendi ac depositas vendendi, commutandi ac abinde deferendi et deduci faciendi ac cum eisdem iuxta eorum voluntatis libitum disponendi habeant facultatem, non obstantibus quibuscumque libertatibus et privilegiis dictis civibus nostris Budensibus super praemissa rerum depositione quomodolibet datis et concessis, quas et quae quoad praemissa ex certa scientia revocamus, exemptis extraneis, qui teneantur in praemissis antiquam consuetudinem observare.²⁾ Insuper omnes et singuli cives civitatum, quas de novo creavimus quibusque alias civitatum constituimus libertates, et³⁾ si de iudicatu et sententia iudicum et iuratorum suorum noluerint contentari, ad illam civitatem cuius libertate funguntur aut ad magistrum tavarnicorum nostrorum valeant appellare ita tamen, quod postquam magistrum tavarnicorum elegerint, ad iudices et iuratos incriminare non⁴⁾ valeant, nec e contra ad nullum ulterius nisi si opus fuerit ad praesentiam nostram personalem appellatio possit fieri quovis modo. Sanximus nihilominus statuentes, ut cives et hospites nostri quarumlibet civitatum nostrarum regalium intra ambitum et climata regni nostri existentium dona seu munera ipsorum in novo quolibet anno praetextu strennarum regiae maiestati debita sic et eo modo nostrae maiestati dare et solvere, quemadmodum noviter convenimus cum eisdem et in quarumlibet civitatum, oppidorum et villarum nostrarum literis per nos ipsis concessis inter alias eorum libertates clare exprimuntur, debebunt et tenebuntur. Praeterea magistro ianitorum nostrorum tempore in praefixo non plus quam sex florenos et cum eisdem nostris muneribus annis singulis solvere teneantur. Dum autem, ubi et quando nostram seu reginalem claritates in aliquam civitatum, oppidorum et liberarum villarum regni nostri intrare contigerit, ex tunc cives et hospites loci illius, in quem ingressum fecerimus, nostrae aut reginali maiestati victualia opportuna ad unum prandium et unam coenam, si prandium et coenam ibidem habere voluerimus, aut prandium vel coenam tantummodo, et si nisi semel nos [S. 377] ibidem comestionem habere contigerit, abundanter dare et administrare teneantur, magistro vero agasonum civitates, per quas nostram seu reginalem maiestatem transire contigerit, illius scilicet civitatis artifices cuiuslibet generis ut puta omnes pellifices unum pellicium, omnes frenatores unum frenum et sic de singulis una vice duntaxat in anno quandocumque nos inde transire contingat et non aliter dare et encaeniare teneantur, demptis tantummodo civitatibus, quae ad praemissa ex antiqua consuetudine nullatenus obligantur,¹⁾ ceteris vero officialibus tam nostris quam reginalibus videlicet pincernarum et dapiferorum magistris, dispensatori, ostiariis,²⁾ coquis et aliis quibuscumque nihil penitus dare seu solvere teneantur. Disposuimus etiam de modo ac consuetudine ab antiquo solitis observari, quod praelati et quipiam viri ecclesiastici causas aliquas inter regnicolas³⁾ nostros motas a modoque et in antea qualitercumque quandocumque et ubicumque movendas et suscitatas ut puta iudicium saeculare concernentes iudicare et definire⁴⁾ minime valeant neque possint, et e converso barones, comites provinciarum et alii regni nostri nobiles civesque et hospites causas aliquas, lites seu quaestiones forum videlicet ecclesiasticum tangentes discutere et iudicare non valeant neque praesumant. Et si inter ipsos viros ecclesiasticos ab una, parte vero ex altera iudices saeculares praetaxatos super aliquibus causis in eorum praesentia vertentibus circa ipsarum causarum iudicium,⁵⁾ cuius videlicet ipsorum iudicio pertineat, discordia seu disceptatio aliqualis exstiterit suborta, ex tunc partes eaedem causas seu causam huiusmodi litigiosas in specialem nostram praesentiam, ubi deo duce pro tunc fuerimus constituti, cum praelatis et baronibus nostris dirimendas transmittere teneantur, ubi decernentos sanciemus ad cuius partis iudicium seu forum spectare debeant et pertinere causae praenotatae. Insuper quemadmodum et ab antiquo iuxta statuta regia aurum, argentum, cuprum et alia metalla de regno nostro educi prohibita existunt, ita inter alias⁶⁾ constitutiones civitatibus, oppidis et liberis villis ad praesens editas sanximus et statuimus, ut in qualibet civitatum, oppidorum et liberarum villarum duo iurati cives ad id idonei per iudicem et cives eligantur, qui quibuslibet ligationibus et obstructionibus ballarum, vasorum ac aliorum ponderum ligandorum interesse et easdem conspicere debeant, sine quibus civibus ad id deputatis nulli mercatores, institores ac alii quicumque commutatores ipsorum ballas ac alia pondera ligare aut concludore praesumant. Quas quidem ballas et pondera iidem duo cives eorum sigillorum appositione consignare debeant et munire. Et si contra factum fuerit, ex tunc ipsae ballae vel mercimonia non inspectae nec sigillata ut praemittitur totaliter amittantur et fisco nostro regali penitus applicentur. Quibus quidem ballis ac aliis quibusvis ponderibus sic ligatis et consignatis ad locaque trice- [S. 378] simarum nostrarum deductis et portatis, si in casu nostri tricesimatores aut eorundem officiales talibus sigillationibus fidem nollent adhibere sed huiusmodi ballas praetenderent disligare, ex tunc si currus in quibus ballae et pondera deferuntur magni onerati in vulgo masa dicti exstiterint, unam marcam auri vel sexaginta quatuor florenos aut monetam eiusdem valoris, si vero currus medius modicus seu parvus foret, tunc mediam marcam aut florenum vel monetam aequivalentes ad temonem ipsius currus appendendo easdem ballas et pondera disligare et conspicere valeant¹⁾ atque possint.²⁾ Et si in huiusmodi ballis seu ponderibus aurum, argentum vel aliae res prohibitae non reperirentur, ex tunc tricesimator amittat marcam seu pecuniam appositam, quae domino earundem rerum seu mercatori debeant remanere, si vero aurum, argentum vel aliae res prohibitae repertae fuerint in ipso curru et inventae, tunc non solum eaedem res prohibitae sed etiam aliae universae et bona quaevis in ipso curru et balla existentes et habita simul cum marca seu pecuniis huiusmodi per ipsos tricesimatores aut eorum officiales auferantur et recipiantur. Statuimus etiam et ex deliberatione decrevimus, ut nullus omnino mercatorum alterius etiam cuiusvis regni, status, conditionis et praeeminentiae hominum res mercimoniales ac bona quaevis venalia et commutabilia forensium et extraneorum sub nomine rerum et mercantiarum propriarum, prout in talibus astutia aliquorum hactenus facere consuevit, attentare, recipere, tenere, conservare, vendere, commutare seu etiam modo quovis expedire societatesque cum ipsis forensibus contrahere, facere, stabilire, ordinare et firmare ratione atque causa, ut sub colore huiusmodi societatis praemissa libere exerceant dictoque nostro decreto contra faciant, ullatenus audeat atque possit. Contrarium vero facientes rerum omnium atque bonorum sub huiusmodi cauculosa collusione in nostri praesentis edicti contemptum et in regnum nostrum apportatarum, venditarum et vendendarum, commutatarum et commutandarum irremissibilem perditionem et fisco nostro regio applicationem personasque ipsas poenam arbitrariam nostrae maiestatis incurrere volumus eo facto toties, quoties in contrarium praemissorum per quempiam contra factum fuerit seu etiam attentatum. Praeterea quia noviter certis iustis et rationabilibus causis moti pro reipublicae utilitate totiusque regni conservatione, pro qua etiam retroactis temporibus praedecessores nostri Hungariae reges multa statuta multasque consuetudines inducere curarunt, una cum praelatis, baronibus ac regni nostri potioribus proceribus decrevimus, ut universi mercatores, negotiatores et alii cuiuscumque status et conditionis homines extra regni nostri limites mercimonia seu res mercimoniales et venales deferentes et exportantes tricesimam partem quemadmodum de illis quae introducuntur in regnum solvere et administrare teneantur, idcirco in praemissi nostri decreti noviter instituti aliqualem alleviationem et etiam recompensam sanximus et ex liberalitate regia concessimus, quod huiusmodi mercatores ac negotiatores et alii praenominati per quaecumque loca tributorum seu teloniorum no- [S. 379] strorum regalium cum¹⁾ personis, equis, curribus et quibuscumque eorum mercimoniis ac rebus et bonis universis libere et expedite sine aliquali solutione tributaria transire valeant toties, quoties eis fuerit opportunum, mandantes tributariis nostris quibuslibet tam praesentibus quam futuris, quatenus huiusmodi personas sub poena nostrae gravissimae indignationis contra formam praemissae libertatis nullatenus impedire neque ab eis tributum aliquod petere et exigere audeant vel praesumant. Ceterum cum in omnibus regnis reges quadam praerogativa praecipua monetam tam auream quam argenteam cudi facere liberam habeant facultatem, inhonestum satis et detestabile videretur, quod pecunia cusa per eudentis ditionem cursum et expositionem debitam non haberet, sed multo detestabilius si circumcideretur vel elideretur aut modo aliquo vitiaretur, cupientes igitur his enormibus casibus salubribus remediis obviare, requisito super eo praelatorum, baronum procerumque nostrorum necnon universorum civium civitatum regalium praesentialiter constitutorum consilio pro utilitate totius regni pariter et augmento proque iustitiae splendore conservando ordinavimus et etiam statuimus, quod nullus omnino hominum cuiuscumque status et conditionis existat audeat vel praesumat pecuniam nostram regalem sive auream sive argenteam dummodo iusta et recta sit, reiicere vel aliqualiter refutare, item nec circumcidere, graves a levibus secernere vel aliquo artificio seu ingenio vitiare. Contrarium quidem attentare praesumentes hoc modo debeant puniri videlicet ille vel illi, qui peeuniam eandem recipere recusaverint, cadant in poenam amissionis pecuniae, quae sibi deberetur, vel rei pro qua pecuniam solvere teneretur, ita quod iudex et iurati illius loci illam pecuniam vel rem habeant²⁾ et debitor a creditore suo ac emptor a venditore proinde liber sit et absolutus ac si eidem dictam pecuniam persolvisset, ille vero vel illi, qui regiam pecuniam circumcidere, diminuere, eligere vel vitiare praesumpserint ut praefertur, tam falsarii et malefactores non tantum in rebus sed etiam in personis iuxta regni nostri consuetudinem antiquam puniantur. Quod si facere ipsi iudices et iurati, in quorum manus tales transgressores inciderint, [nol]uerint³⁾ et eos impune abire⁴⁾ permiserint, pro pecunia vel re relaxata in tanta quantitate pecuniae vel valore ipsius rei fisco regio⁵⁾ subiaceant condemnati, pro falsariis vero dimissis illam poenam incidant sive pecuniariam sive personalem, quam nostra maiestas eis duxerit imponendam et etiam infligendam. Verum ut ipsa pecunia nostra in sua rectitudine conservetur, nullus praesumat ipsam decidere vel vitiare. Sanximus etiam quod in qualibet nostra civitate sit⁶⁾ cambsor regius, qui solus cambiendi et commutandi pecuniam videlicet pro florenis aureis monetam et pro moneta florenos aureos habeat⁷⁾ facultatem, interdicentes universis et singulis [S. 380] regnicolis¹⁾ nostris et etiam extraneis cuiuscumque status et conditionis existant, ut de cetero cambire seu commutationem aliquam de pecunia pro pecunia et florenis aureis facere non valeant neque possint sub poena amissionis ipsius pecuniae cambsae vel cambiendae, quae eidem cambsori regio nomine fisci nostri debeat apportari. Demum cum praedecessores²⁾ nostri reges Hungariae probabili³⁾ sanctione statuentes,⁴⁾ ut inter limites regni nostri Hungariae nulli sales expeditionem seu cursum habere deberent nisi tantummodo sales qui in ipso regno nostro effodiuntur, nostra quoque maiestas considerans hanc sanctionem fore iustissimam et honestam, cum quodam modo pars sit magna dementiae id quod de suo quisquam habere potest ab alio mutuare, similiter statuit sanctiendum habito tamen prius superinde nostrorum praelatorum, baronum ac procerum consilio ac deliberatione praematura, quatenus de cetero nullus omnino hominum cuiuscumque status, dignitatis et conditionis existat sive regnicola⁵⁾ sive advena audeat vel praesumat sales alicuiusmodi praeterquam solummodo sales nostros regales in regno effossos intra regnum nostrum inducere, deferre, vendere, emere, distrahere, consumere vel aliqualiter habere sub poena inferius annotata videlicet, quod si apud quospiam, cuiusvis status et conditionis existat, reperti fuerint huiusmodi sales in regno nostro non effossi, ille vel illi apud quos fuerint⁶⁾ primo perdant et amittant⁷⁾ ipso facto protinus ipsos sales, si vero quisquam venumdaverit antequam apud eum reperientur, tunc ad solutionem pecuniae irremissibiliter teneatur,⁸⁾ quos sales vel⁹⁾ quam pecuniam camararius regius nomine fisci regalis indilate inferat et exigat ab eisdem. Denique pro communi bono et totius utilitate regni providere volentes, ne aurum aut argentum, quod in ipso regno effoditur, extra regnum per quempiam deferatur, nisi prius conversum fuerit in monetam, hoc etiam salubri remedio duximus statuendum videlicet, ut nemo montanus cuiquam hominum cuiusvis status et conditionis existat aurum vel argentum publice vel secrete vendere, nemoque omnino montanus cuiusvis etiam status et conditionis existat a montano seu laboratore emere audeat vel praesumat, sed omne et totum aurum quod queritur,¹⁰⁾ ubique per regni nostri climata effoditur et etiam invenitur, debeat sine aliquali diminutione camerae regalis monetae tam aureae quam argenteae¹¹⁾ praesentari et¹²⁾ vendi¹³⁾ camerario regio pro pretio et pretiis hactenus limitatis, item nec ab [S. 381] alia aliqua persona causa mercationis et venditionis publice vel secrete emi aut vendi liceat aurum vel argentum, etiam si de alienis partibus ipsum aurum et argentum ad hoc regnum praesentaretur, sed semper quicumque venditor¹⁾ illud debeat camerario regiae monetae praesidenti vendere et nulli alteri ipseque camerarius dare sibi pretium non secundum aestimationem montanorum sed prout in loco, ubi tunc fiet venditio, teneatur, pro usu vero proprio videlicet pro vasis²⁾ aureis et argenteis balteis et aliis ad culmen³⁾ vel ornatum spectantibus laborandis unus quisque vendendi et emendi liberam habeat facultatem. Si quis autem forte contrarium facere praesumpserit et venditor⁴⁾ aurum vel argentum et emptor pecuniam amittat ipso facto, quod aurum vel argentum quaeve pecunia fisco nostro regio pro medietate et pro reliqua medietate accusanti, si quis accusator exstiterit, applicetur. Ob hoc etenim nolumus, quod quisquam audeat vel praesumat acum seu lapidem illum, in quo auri vel argenti qualitas dignoscitur habere, item neque testam seu intimam pro argenti fusione et financia tenere exceptis duntaxat aurifabris, insuper nec separandi cum aqua aurum ab⁵⁾ argento artem exercere nisi⁶⁾ ille vel illi, quibus huiusmodi officia duxerimus committenda specialiter. In quorum et singulorum testimonium firmitatemque perpetuam praesentes nostras literas privilegiales pendentis et authentici novi sigilli nostri duplicis munimine iussimus roborari. Datum per manus reverendi in Christo patris et domini, domini Eberhardi eadem dei et apostolicae sedis gratia episcopi Zagrabyensis, aulae nostrae regiae summi cancellarii fidelis nostri dilecti, anno domini millesimo quadringentesimo quinto, nono Kalendas Decembris, regni autem nostri anno decimo septimo. Venerabilibus in Christo patribus et dominis Valentino tituli sanctae Sabinae sacrosanctae Romanae ecclesiae presbytero cardinali, ecclesiae Quinqueecclesiensis gubernatore, Johanne Strigoniensi, Collocensi sede vacante, Andrea Spalatensi, Jadrensi sede vacante et altero Andrea Ragusyensi archiepiscopis, Luca Waradiensi, Stephano Transsiluanensi, eodem domino Eberhardo Zagrabyensi, Agriensi sede vacante, Johanne Bosnensi, Vesprimyensi sede vacante, Johanne Jaurieyensi, Vachyensi sede vacante, fratribus Dosa Chanadiensi et Hynkone Nitryensi electis ac Thoma Sennyensi ecclesiarum episcopis ecclesias dei feliciter gubernantibus, Syrimyensi, Traguryensi, Scardonyensi, Nonensi, Tinynyensi, Sybynycensi, Macarensi, Ffarensi et Corbauyensi sedibus vacantibus. Necnon viris magnificis Nicolao de Gara praedicti regni nostri Hungariae palatino, Johanne filio Herrychy et Jacobo Lachk vaivodis nostris Transsiluanis, comite Frank filio quondam Konyae bani iudice curiae nostrae, Paulo Bisseno et altero Paulo de Pechy Dalmaciae, Crouatiae praedictorum ac totius Sclauoniae regnorum nostrorum, Johanne de Maroth Machouiensi banis, honore banatus Sceurynyensis⁷⁾ vacante, Nicolao Trewtel de Neuna [S. 382] tavarnicorum et comite de Posega, honore magistratus ianitorum nostrorum vacante, Martino Ders dapiferorum, Laurencio de Thar pincernarum, Petro Cheh agasonum nostrorum magistris, Sylstrangh comite Posonyensi aliisque quampluribus regni nostri comitatus tenentibus et honores.


a) Die Fußnoten wurden in diesem Band des UB jeweils seitenweise gezählt. Auf die vorliegende Urkunde entfallen: 3 auf S. 371 (1-2 zu voranstehender Urkunde), 1-6 auf S. 372, 1 auf S. 373, 1-5 auf S. 374, 1-4 auf S. 375, 1-4 auf S. 376, 1-6 auf S. 377, 1-2 auf S. 378, 1-7 auf S. 379, 1-13 auf S. 380, 1-7 auf S. 381.^{^}
[S. 371]
3) Raum für S leer gelassen.^{^}
[S. 372]
1) Vorlage: ignomiam.^{^}
2) Vorlage: nonicionu [Abkürzungsstrich über u].^{^}
3) Vorlage: tum.^{^}
4) Vorlage: trissessimas.^{^}
5) Über der Zeile nachgetragen.^{^}
6) Vorlage: perkerth.^{^}
[S. 373]
1) Über der Zeile nachgetragen. [2x]^{^}
[S. 374]
1) Vorlage: incursum.^{^}
2) So Vorlage. [2x]^{^}
3) Fehlt in der Vorlage.^{^}
4) Vorlage: necnon.^{^}
5) Hierauf: si.^{^}
[S. 375]
1) Vorlage: teneantur.^{^}
2) Vorlage: regniculae. [2x]^{^}
3) Vorlage: fuerit.^{^}
4) Über der Zeile nachgetragen.^{^}
[S. 376]
1) Vorlage: regniculae.^{^}
2) Vorlage: observari.^{^}
3) So Vorlage.^{^}
4) Hierauf nochmals: non.^{^}
[S. 377]
1) Vorlage: obligatur.^{^}
2) Vorlage: hostiariis.^{^}
3) Vorlage: regniculas.^{^}
4) Vorlage: diffinire.^{^}
5) Vorlage: iudicum.^{^}
6) Hierauf durchgestrichen: civitates.^{^}
[S. 378]
1) Vorlage: valeat.^{^}
2) Vorlage: possit.^{^}
[S. 379]
1) Vorlage: aut.^{^}
2) Vorlage: hrent [Abkürzungsstrich über Wortmitte].^{^}
3) Loch, 0.3 Centimeter breit.^{^}
4) Über der Zeile nachgetragen.^{^}
5) Verbessert aus: regni; hierauf gestrichen: nri [Abkürzungsstrich über ri].^{^}
6) Vorlage: si.^{^}
7) Vorlage: aurei habeant.^{^}
[S. 380]
1) Vorlage: regniculis.^{^}
2) Vorlage: depraecessores.^{^}
3) Vorlage: pro labili.^{^}
4) Scilicet: sanxerunt.^{^}
5) Vorlage: regnicula.^{^}
6) Scilicet: reperti.^{^}
7) Vorlage: ammittat.^{^}
8) Vorlage: teneantur.^{^}
9) Hierauf durchgestrichen: ad.^{^}
10) Vorlage: queruntur.^{^}
11) Vorlage: argentei.^{^}
12) Fehlt in der Vorlage.^{^}
13) Vorlage: viderentur.^{^}
[S. 381]
1) Vorlage: venditur.^{^}
2) Vorlage: vagis.^{^}
3) So Vorlage.^{^}
4) Vorlage: vendere.^{^}
5) Vorlage: auro vel.^{^}
6) Vorlage: si.^{^}
7) Vorlage: Sceuynyensi.^{^}