Urkunde Nr. 594 aus Band II

Seite im UB:

11-15 ^a)

Heute in:

Hermannstadt, Staatsarchiv [Direcţia Judeţeană Sibiu a Arhivelor Naţionale ale Romȃniei]

Heutige Signatur:

Kapitel Hermannstadt [Capitlul evanghelic CA Sibiu] (Inventar 298), Urkunden Nr. 8.

Druckvorlage:

nach Original

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

594

Hermannstadt 1343 November 17 Chanadinus, Erzbischof von Gran, setzt für den Bereich seiner Diözese in Siebenbürgen Strafen fest für Störer des Gottesdienstes, auf Entwendung des Vermögens oder Zehntens der Geistlichen durch Laien und für unsittliche Geistliche.

Nos Chanadinus dei et apostolica gratia archiepiscopus Strigoniensis locique eiusdem comes perpetuus omnibus Christi fidelibus praesentem paginam inspecturis salutem in filio virginis gloriosae. Quoniam sui prodiga pacis aemula mater litium et materia iurgiorum saeva cupiditas suis numquam contenta terminis a iure communi quantumcumque etiam limitatis sed longe lateque se diffundens manus suas mittit ad fortia, ubi potest aliena videlicet semper rapit, ubi non potest appetere numquam deficit, et poenae a iure communi provisae quamvis essent in se asperae¹⁾ et dirae propter criminis tamen aut sceleris magnitudinem interdum videntur leves et parvae. Et crescente contumacia crescere debeat et poena, ut²⁾ metu poenae iuris communis auctae et exaggeratae manualis municipalisque constitutionis poenalis tamquam baculo pastorali pecora errantia ad gregem repellantur. Ad universorum notitiam³⁾ praesentis paginae inspectorum huiusmodi constitutionis tenore volumus esse publicatum, quod cum ex clamosa⁴⁾ insinuatione seu etiam legitima denunciatione clericorum, plebanorum ac ecclesiae rectorum de partibus Transiluanis nostrae diocesis saepius et pluries nobisque relatum exstitisset, quod laici et saeculares personae, qui clericis sunt et semper praesumuntur esse oppido infesti, plus quam in aliis partibus vitae, libertati et statui ac conversationi insidientur⁵⁾ clericorum.⁵⁾ Quod provenit ex eo maxime, quia sunt in magna et longa distantia a nobis et facie oculorum nostrorum, unde frigescit caritas penitus in eisdem, ipsi etenim ante omnia solitae corruptelae sequentes insolentias, ecclesias quas et non alias salvator noster orationis domos appellat minime frequentantes, si quando velut ex casu festivitatibus maioribus et dedicatis deo diebus ad ecclesias confluant,⁶⁾ divina officia non solum devoto corde ut deberent non audiunt, sed etiam suis garrulationibus, murmurationibus, placitis foris factis et huiusmodi profanis tractatibus audientes impediunt et divinum penitus perturbant officium. Et si huius vel alterius cuiuscumque divinae offensae causa clerici aut parochiales eorum presbyteri vel plebani ad quos pertinet cura et custodia animarum eorundem ipsos infestos laicos corrigant, increpent et exhortentur, quod talia facta defleant et deflenda ulterius non committant, ipsi tamquam saevientes et canonis edicta, quae vetant ne quis diabolo suadente manus [S. 13] violentas iniiciat in clericum sub poena excommunicationis, contemnentes¹⁾ ipsos clericos percutiunt, verberant et vulnerant et quod est deterius interdum capiunt et captos detinent et tractant quasi latrones. Et si sic vel ex²⁾ alia causa etiam legitima excommunicatos praedicti²⁾ clerici et plebani denunciant publice in ecclesiis, quod propter communionis periculum talis excommunicatus artius evitetur et ecclesiastica etiam disciplina plus timeatur et rubore confusus ad reconciliationis gratiam citius invitetur, ipsi non curant nec evitant, sed in profundum malorum venientes eosdem perturbant in pluribus videlicet in rebus propriis et etiam in dotibus ecclesiarum, in obventionibus et decimis eorum et earundem³⁾ libera et pura ac plena perceptione. Item in testamentis et legatis factis ipsis ecclesiis et rectoribus ac plebanis earundem, item quod est praemissis omnibus nefandius, si clericos, plebanos ecclesiarum praedictarum aut rectores aliquos earundem mori contingat, protinus ipsi laici in domos eorum irruunt et bona eorum omnia tamquam in nullius bonis existentia, quae²⁾ occupanti conceduntur, occupant et rapiunt, invadunt et dissipant, et alia pro dolor impedimenta tot et tanta in ecclesia dei et suis ministris seminant et procurant, quae enumerare nobis difficile videtur. Nos igitur paterna pietate moleste ferentes incommoda filiorum et praedictis excessibus et morbis pestiferis pietatis studio de medela et remedio providentes quantum est nobis possibile salutari, iuris communis provisiones⁴⁾ augentes ac poenas in eis contentas exaggerantes praesenti et in perpetuum valitura constitutione sancimus,⁵⁾ decernimus et statuimus, quod tempore divinorum officiorum aut laudes deo psallentium cum populus ad ecclesiam confluit intra missarum maxime sollennia nullus laicorum immo nec clerieorum suis garrulationibus et superfluis murmurationibus ac clamoribus in ecclesia vel etiam in cimiterio divinum perturbet⁶⁾ officium, contrarium autem faciens nisi a suo plebano vel parochiali presbytero tertio canonice communitus resipuerit et a talibus pravis suis usibus destiterit, auctoritate dei omnipotentis eundem tamquam membrum diaboli excommunicandum denunciamus in his scriptis, et si huius vel alterius cuiuscumque legitima causa quis excommunicatus a iure vel ab homine fuerit et in ecclesia parochiali denunciatus ut praemisimus et²⁾ alii²⁾ in enervationem disciplinae ecclesiasticae et contumaciter nihilominus eidem communicare praesumpserint, totus populus interdicatur a divinis. Si autem taliter⁷⁾ excommunicatus de villa ad villam vel de civitate in civitatem aliam fugerit et se transtulerit, quae nostrae subsit iurisdictioni, et iniuriatus ipsum secutus fuerit et factum huiusmodi communitati illius⁸⁾ villae vel civitatis et parochiali presbytero⁹⁾ denunciaverit, et ipsi taliter excommunicatum de villa vel civitate non excluserint die [S. 14] eodem, ex tunc tribus diebus immediate sequentibus in illa villa vel civitate interdictum generale observetur. Si autem quis manum violentam in clericum iniecerit ultra poenam excommunicationis, quam ei canon ipso iure infligit, volumus manifesta causa existente, quod laeso satisfacto¹⁾ primo nullatenus absolvatur etiam in casu, in quo nos absolvere possemus et alicui commisissemus auctoritatem nostram in hac parte nisi tota poenitentia sibi iniuncta peracta plene et perfecte. Volumus etiam et statuimus, quod si quis laicorum bona propria ipsorum clericorum vel legata testamentaria ipsis clericis vel ecclesiis eorum relicta vel in dotem ipsis ecclesiis assignata aut decimas et obventiones eorum rapere, usurpare, invadere²⁾ aut perturbare attemptaverit in vita eorum vel bona morientium clericorum occupare et dissipare praesumpserit,³⁾ et tertio moniti per parochiales⁴⁾ eorum presbyteros aut plebanos per omnia non restituerint et laeso⁵⁾ satisfecerint, ex nunc prout ex tunc sint et tamdiu maneant excommunicati, donec ut praemisimus plena fuerit impensa satisfactio per eosdem. Quorum absolutionem praemissa tali satisfactione decano qui pro tempore fuerit, qui gerit vices nostras in partibus illis, duximus committendam. Ut autem ipsis laicis etiam ex adverso tollatur occasio malignandi et de polluta⁶⁾ vita⁶⁾ clericorum prava exempla sumendi, quia sacerdos qui unctus est, si peccaverit, faciet delinquere populum, ideo de consensu omnium clericorum et plebanorum, immo ipsis instantibus et diligenter petentibus, ut eo magis violatio pandatur ad continentiam et castitatem servandam, statuimus et pro inviolabili constitutione servare volumus, quod clerici manifeste fornicarii⁷⁾ et publice focarias⁸⁾ tenentes quamvis a provisione iuris communis sint suspensi. Quia tamen in partibus illis vitium incontinentiae nimium⁹⁾ dicitur⁹⁾ in clericis abundare, ut timore saltem¹⁰⁾ durioris poenae retrahantur ab usu pravo et perverso, si quis curatus maxime sic repertus fuerit publicus fornicator et ad monitionem decani, qui in partibus illis est pupilla oculorum nostrorum, coram tribus sociis suis viris discretis et honestis presbyteris vitam suam non emendaverit et focariam¹¹⁾ suam a se non expulerit numquam de cetero admissuram, sit excommunicatus ipso iure, et poena periurii irretitus, quia illam fidem de continentia servanda, quam tempore promotionis suae promisit ordinatori, violavit et²⁾ sic tamquam periurus et irregularis non solum cadat et deiectus sit ac privatus ipso iure a beneficio iam obtento, sed etiam inhabilis reddatur secundum veteres iuris dispositiones ad quodcumque aliud obtinendum, et beneficium quod primo habebat absque aliis processibus et sententiis alteri libere conferatur. In [S. 15] quorum omnium testimonium praesentes literas nostri sigilli pendentis munimine roboratas fecimus emanari. Datum in Cybinio, feria secunda proxima ante octavas festi beati Martini confessoris, anno domini M^o CCC^o XL^o tertio.


a) Seitenumbruch in Weitere Überlieferung. Die Fußnoten wurden in diesem Band des UB jeweils seitenweise gezählt. Auf die vorliegende Urkunde entfallen: 1-6 auf S. 12, 1-9 auf S. 13, 1-11 auf S. 14.^{^}
b) Nachtrag UB II 755: S mit Abkürzungsschleife.^{^}
c) Im UB Abbildung des Siegels des Hermannstädter auf Tafel IV, Bild 17; unten als »Abb. ^{^}
[S. 12]
1) Vorlage und zweite Ausfertigung: aspera.^{^}
2) Zweite Ausfertigung: et.^{^}
3) Fehlt in der zweiten Ausfertigung.^{^}
4) Zweite Ausfertigung: clamosa.^{^}
5) Ebendaselbst: clericorum insidientur [2x].^{^}
6) Ebendaselbst: exerceant.^{^}
[S. 13]
1) Zweite Ausfertigung hierauf: qui.^{^}
2) Fehlt in der zweiten Ausfertigung [5x]. ^{^}
3) Ebendaselbst: eorundem.^{^}
4) Vorlage und zweite Ausfertigung: provisionis.^{^}
5) Zweite Ausfertigung hierauf: et.^{^}
6) Ebendaselbst: perturbet.^{^}
7) Ebendaselbst: talis.^{^}
8) Ebendaselbst: huius.^{^}
9) Ebendaselbst hierauf: seu sacerdoti.^{^}
[S. 14]
1) Zweite Ausfertigung: satisfacto [Strich über ac].^{^}
2) Fehlt in der zweiten Ausfertigung [2x].^{^}
3) Zweite Ausfertigung: praesumpserint.^{^}
4) Ebendaselbst: octavam.^{^}
5) Ebendaselbst hierauf: non.^{^}
6) Ebendaselbst: vita polluta [2x].^{^}
7) Vorlage: fornicari. -- Zweite Ausfertigung: fornicantes.^{^}
8) Zweite Ausfertigung: fornicarias.^{^}
9) Ebendaselbst: dicitur nimium [2x].^{^}
10) Ebendaselbst: autem.^{^}
11) Ebendaselbst: fornicariam.^{^}

Abb.