Urkunde Nr. 242 aus Band I

Seite im UB:

172-176 ^a)

Heute in:

Budapest, Ungarisches Landesarchiv [Magyar Országos Levéltár]

Heutige Signatur:

DL (Diplomatikai Léveltár) Nr. 30 586.

Druckvorlage:

nach Einschaltung (Insert)

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

242

1291 Februar 22 König Andreas III. bestimmt die Rechte des Adels und der nach der Weise des Adels lebenden siebenbürgischen Sachsen.

Andreas dei gratia Hungariae, Dalmaciae, Crouuaciae, Ramae, Seruiae, Galliciae, Lodomeriae, Cumaniae Bulgariaeque rex omnibus Christi fidelibus, praesentes literas inspecturis salutem in omnium salvatore. Ad universorum tam praesentium quam futurorum notitiam harum serie volumus pervenire, quod cum anno domini millesimo [C^o C^o. nonagesimo voluntat]e et consensu venerabilium patrum archiepiscoporum, episcoporum, baronum, procerum et omnium nobilium regni nostri apud Albam in loco nostro cathedrali annuente domino fuissemus coronati, et in regni gubernaculum successissemus iure et ordine geniturae, habita congregatione generali, in veteri[ ]¹⁾ nobilium regni nostri, a sanctis progenitoribus nostris data et concessa, quae in articulis exprimuntur infra scriptis, inviolabiliter firma fide promisimus observare. Primum videlicet quod omnia iura ecclesiarum in possessionibus, foris, tributis et aliis, quae ecclesiis a sanctis vel aliis regibus progenitoribus nostris sive aliis incolis regni nostri data sunt et concessa, conservamus et omnia integraliter restituemus ab ecclesiis occupata. Item nullum comitatum regni nostri ecclesiis vel earum praelatis, baronibus vel nobilibus alicui, vel aliquibus, in perpetuum conferemus, imitantes in hoc sanctorum progenitorum regum illustrium Hungariae vestigia pro modulo et pro posse. Promittimus etiam quod dignitates seu comitatus regni nostri seu castra advenis vel hospitibus aut paganis vel ignobilibus et his, qui in regno nostro nocumenta frequenter intulerunt, nullatenus conferemus, nec consiliis nostris interesse permittemus, nec etiam barones suas dignitates in certa quantitate pecuniae locare permittemus, nec vices suas sive iudicatus in parochia conferri ignobilibus patiemur. Item nullus sine testimonio capitulorum vel conventuum ad praesentiam curialium comitum vel vicecomitum citari possit, nec comes iudicium recipere aut iudicare praesumat absque quatuor nobilibus nominatis. Item donationes, quae per dominos Belam et Stephanum inclitos reges Hungariae felicium recordation[um factae sunt], nullatenus revocamus, cum iidem mediante iustitia felici successu et prospero regnum Hungariae gubernaverint et salubri semper consilio fuerint usi. Nec hoc praetermittimus, quod quia dominus rex Ladizlaus frater noster in aetate tenera fuerat constitutus, et regnum Hungariae Tartari [ ]²⁾ frequenter invaserunt, et quorundam nobilium regni nostri patres et fratres in defensione regni sunt interempti, donationes pro eorum servitiis meritoriis per eundem regem Ladizlaum iuste et legitime factas, iuxta consilium archiepiscoporum, episcoporum et consiliariorum nostrorum per regnum deputatorum conservari faciemus. Collationes vero indebitas et iniustas tempore ipsius Ladizlai regis factas revocabimus consilio eorundem, hoc tamen expresso, quod collationes ab ipso rege Ladizlao factas usque festum sancti regis Stephani nunc venturum apud eosdem, quibus sunt collatae, faciemus conservari. [S. 174] Exceptis iuribus regalibus, videlicet castris, praediis, civitatibus, hospitibus et udvornicis, quae nobis omnes et singuli, si qui habent vel tenuerunt, reddere et restituere promiserunt et assumpserunt. Item palatinum, magistrum tavernicorum nostrorum, vicecancellarium¹⁾, iudicem curiae ex consilio nobilium regni nostri, ex antiqua consuetudine regni nostri faciemus. Salvo tamen iure Albensis ecclesiae et privilegio, quod Albensis ecclesia nostra in ipsa vicecancellaria²⁾ habet et habere dignoscitur ab antiquo. Item si aliqua potentia extrinseca ad invadendum regnum nostrum venerit, aut aliqua pars vel provincia regni ab obedientia regia vel potentia et regni se abstraxerit, aut alienare aliquo modo voluerit, nobiles regni nostri et Saxones Transiluani praedia tenentes et more nobilium se gerentes nobis astare et adiuvare nos tenebuntur. Sed si ad occupandum regnum extrinsecum procedere vellemus, non nisi pecunia a maiestate nostra erogata, procedere teneantur, hoc etiam expresso quod nobiles regni nostri et praedicti Saxones regni Transiluaniae cum nullo baronum nostrorum, coacti vel inviti, super factis et negotiis regni nostri intrinsecis vel extrinsecis, absque nobis sine pecunia ire teneantur. Item nullam collectam vel acones aut descensus super ipsos nobiles et Saxones praenotatos ac populos eorundem recipi faciemus, nec etiam occasione lucri camerae nostrae vel aliqua alia ratione exigi volumus ab eisdem. Et si monetam nostram in regno nostro currere facere voluerimus, de qualibet provincia quatuor boni homines, cum comite parochiali, ipsam monetam nostram currere faciant et cambiri. Nulla[m devalidationem]³⁾ ipsius monetae nostrae in regno nostro fieri permittemus. Item si palatinus in regno nostro ad faciendum iudicium processerit, in qualibet provincia quatuor iudices deputati cum comite parochiali ire et iudicare debeant. Et ius, quod comitem parochialem in iudiciis contingit, ipsi comiti debeat plene volumus et persolvi. Si vero palatinus sinistre procedere intenderet, iidem quatuor homines cum comite ipsorum prohibere et nobis intimare teneantur. Item statuimus, quod populos archiepiscoporum, episcoporum et ecclesiarum privilegiatarum in causis temporalibus nullus iudicum praeter personam nostram possit iudicare, et quod nullus iudicum archiepiscoporum in foris seu villis praedictorum archiepiscoporum nobiles regni nostri et populos eorundem possit iudicare. Hospites etiam liberarum villarum regis scilicet et reginae nobiles regni nostri non possint iudicare. Item impignorationes super transeuntes incolarum regni nostri penitus nolumus et fecimus aboleri. Item omnia tributa tempore Ladizlai regis facta omnino exstirpentur. Volumus etiam, quod in locis antiquorum tributorum populi nobilium et ecclesiarum tributa non persolvant, sed tantummodo mercatores de aliis regnis ad alia regna transeuntes. Praeterea turres sive castra super ecclesiis aedificata aut locis aliis pro nocumento constructa penitus evellantur. Item possessiones, fora et castra quorumcumque per violentos detentores indebite occupata restituantur et reddantur. Item decimas frugum secundum decreta sanctorum regum solvere teneantur, ita videlicet, quod quilibet nobilis sive Saxo de numero nobilium [S. 175] de quolibet aratro unum fertonem pro decimis solvat, populi autem ipsorum nobilium et Saxonum de singulis capetiis solvant unum pondus, et decimator non per se, sed cum homine parochialis comitis dicare debeat. Usque festum sancti Martini super iuramento populorum nobilium ipsae decimae persolvantur, post ipsum autem festum credatur decimatorum iuramento. Item decimae vini in auctumno in specie recipiantur cum musto. Si vero tempus novi vini sive musti in exigendo distulerint, aestimatio¹⁾ sive pretium solvatur pro musto²⁾. Item privilegium, quod cum bulla aurea consignatum fuerit, a cancellario decem marcis argenti redimi debeat aut marca auri. Si vero 10 sub pendenti sigillo cereo fuerit, a vicecancellario marca argenti et a notario fertone redimatur. Item [ ]es³⁾ aut [ ]⁴⁾ duo pond[ ]⁵⁾ et decla[ ]⁶⁾ unum pondus [ ]⁷⁾ videlicet [ ]⁸⁾ iudicabimus ordine iudiciario causas litigantium cognoscentes. Item in quolibet anno semel omnes barones et nobiles regni nostri Albam ad congregationem debeant convenire [ ]⁹⁾ de statu regni et inquirentes de factis baronum, qualiter quilibet ipsorum in suis comitatibus processerint et conservaverint iura regni. Et secundum sua merita praemia et demerita vel commissa supplicia ipso die secundum iudicium nostrum et consiliariorum nostrorum recepturi. Item concessimus quod, si quis nobilium sive Saxonum praedictorum sine herede decesserit, possessiones sic decedentis hereditariae, emptitiae et etiam acquisitae nullatenus debeant confiscari. Sed idem decedens propinquis suis aut alicui propinquorum seu uxori vel etiam ecclesiis pro remedio animae suae legare in morte et conferre in vita, cuicumque voluerit, liberam habeat facultatem. Item si qui nobiles aut alii nocumenta intulerint, si ex clementia regia personis eorum parcere oporteat, vel debeamus, querelantibus tamen iustitiam omnimodam faciemus. Item si quis malefactorum coram aliquo iudice convictus aufugerit, nullatenus ipsum recipiemus nec etiam defensamus, et similiter per barones nolumus nec patiemur defensari. Praeterea si aliqui ex ipsis regnicolis nostris vi vel metu possessiones suas vendiderunt, aut non vendentes instrumenta venditionis contra se praepotentibus confici coacti fuerunt¹⁰⁾, si huiusmodi violentia sive metus legitime et rationabiliter constiterit, instrumenta taliter confecta sint viribus vacuata et penitus red[ ].¹¹⁾ Item in possessiones nobilium seu Saxonum praedictorum non possit introire extraneus ratione dotis, aut ratione quartae filiabus debitae, sed heredes decedentium vel proximiores de generatione sua redimant eas secundum aestimationem¹⁾ iustam regni nostri [S. 176] consuetam. Item comes parochialis [ ]¹⁾ regni nostri ad praedictos Saxones Transiluanos, non nisi in tribus articulis, videlicet furto vel latrocinio, facto decimarum ac monetarum debeat iudicare. Item si aliquis ipsorum per comitem parochialem se senserit aggravatum, ipsam causam revocet et reducat nostri iudicii ad [ ]²⁾ cum centum hominibus, infra vel supra iuraverint, non nisi quadraginta denarios purgationis solvere teneantur. Item si quis nobilium vel Saxonum praefatorum possessiones suas pro suis excessibus et maleficiis amittere debeat vel contingat, cognati ipsius ac propinqui possessionem ipsam redimendi habeant facultatem, ne in possessionibus propriis et avitis extraneum doleant possessorem. Item volumus quod vaivoda Transiluanus nobiles sive Saxones memoratos partis Transiluanae et banus totius Sclauoniae nobiles partis Drawanae nullatenus descendere possint nec ipsos in aliquo indebite aggravare. Ut igitur haec nostra ordinatio immo potius a praedecessoribus nostris regibus illustribus Hungariae primitus observata robur obtineat perpetuae firmitatis, praesentes concessimus literas duplicis sigilli nostri munimine roboratas. Datum per manus discreti viri magistri Theodori Albensis ecclesiae nostrae praepositi, aulae nostrae vicecancellarii dilecti et fidelis nostri, anno domini M^o. C^o C^o. nonagesimo primo, octavo Kalendas Marcii, regni autem nostri primo anno.


a) Erster Seitenumbruch nach der Überlieferungsangabe. Die Fußnoten wurden in diesem Band des UB jeweils seitenweise gezählt. Auf die vorliegende Urkunde entfallen: 1-2 auf S. 173, 1-3 auf S. 174, 1-11 auf S. 175, 1-2 auf S. 176.^{^}
[S. 173]
1) Lücke 2.7 Centimeter breit.^{^}
2) 3.7 Centimeter. ^{^}
[S. 174]
1) Vorlage: viceconcellarium.^{^}
2) Vorlage: viceconcellaria.^{^}
3) Lücke 3.7 Centimeter. ^{^}
[S. 175]
1) Vorlage: ex statt aes [2x].^{^}
2) Vorlage: musti.^{^}
3) Lücke 0.6 Centimeter. ^{^}
4) 1.8 Centimeter. ^{^}
5) 1.8 Centimeter. ^{^}
6) 0.5 Centimeter. ^{^}
7) 8.6 Centimeter. ^{^}
8) 2.9 Centimeter. ^{^}
9) 1.3 Centimeter. ^{^}
10) Verbessert aus: fecerunt.^{^}
11) Lücke 3 Centimeter. ^{^}
[S. 176]
1) 1.6 Centimeter.^{^}
2) Lücke: 3.1 Centimeter.^{^}